کد مطلب:1385 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:17

گنجینه پرسمان » اجتماعي و فرهنگي

رابطه بين موجودات و رويدادهاي تاريخ بشري, با انسان چيست؟

خداوند سبحان خالق جميع موجودات و حركات و روابط و رويدادها در همه سطوح و ابعاد هستي است و احدي توانائي شركت در خالقيّت و فيض بخشي خداوندي نميتواند داشته باشد. در اين مورد طبيعي است اين مسئله پيش بيايد كه پس انسان در بوجود آوردن شئون زندگي و تشكيل تاريخش چكاره است؟ در اين مبحث بعضي از آيات مربوط به استناد كارهاي آگاهانه و اختياري بشر به خود را ميآوريم:
1ـ «ذالِكَ بِأَنَّ اللّهَ لَمْ يَكُ مُغَيِّراً نِعْمَهً أَنْعَمَهَا عَلَي قَوْمٍ حَتَّي يُغَيِّرُ وامَا بِأَنْفُسِهِمْ» الانفال/53
[اين, براي آنست كه خداوند نعمتي را كه به قومي عطا فرمايد آنرا تغيير نميدهد مگر اينكه وضع خودشان را تغيير بدهند.]
2ـ «إِنَّ اللّهَ لَايُغَيِّرُمَا بِقَوْمٍ حَتَّي يُغَيِّرُوا مَا بِأنْفُسِهِمْ» رعد/11
[قطعاً خداوند وضع هيچ قومي را تغيير نميدهد مگر اينكه آنان وضع خود را تغيير بدهند.]
اين دو آيه مباركه با كمال صراحت, انسان را در ساختن سرنوشت حيات خود و تشكيل اجزاء و عناصر تاريخش داراي اختيار معرّفي مينمايد, دليل اجمالي اين سنّت الهي بر مبناي دادگري مطلق خداوند است. زيرا وضعي كه در حيات يك انسان بوجود ميآيد, خواه آن وضع كيفيّتي مطلوب براي انسان بوده باشد و خواه نامطلوب, قطعاً يا خود او عوامل آن وضع را بوجود آورده است يا عوامل جبري بوده است كه وضع مفروض را بوجود آورده است. اگر قسم اوّل باشد؛ يعني خود او عوامل آن وضع را بوجود آورده باشد, پس رضايت و آگاهي و اختيار وي بوده است كه وضع مطلوب و يا نامطلوب را بوجود آورده است و بايستي نتايج آن را دريابد؛ يعني بدانجهت كه انسان خود را در مجراي نوعي خاصّ از حيات قرار داده و كيفيّت معيّني از زندگي را براي خود برگزيده است و خداوند بدون بخل و بي نياز از همه چيز بطور مطلق وسائل طبيعي و عضلاني و استعدادهاي گوناگون دروني را در اختيار او گذاشته است كه بتواند كيفيّتي را كه براي حيات خود انتخاب نموده است بوجود بياورد و آن را ادامه بدهد. اگر خداوند همان كيفيّت انتخاب شده بوسيله خود انسان را تغيير بدهد, انسان گمان خواهد كرد, بلكه بنظر خود احتجاج بخدا خواهد كرد كه اگر من همان كيفيّت را كه براي حيات خودم انتخاب نمودم, در اختيار داشتم و خداوند آنرا مطابق مشيّت خود تغيير نميداد, من چنين و چنان ميكردم, من با آن كيفيّت برگزيده به رشد و كمال اعلا ميرسيدم و آنچه مشيّت خداوندي درباره خلقت انسان وحيات اواست, قرار گرفتن وي در مسير كمال با آگاهي و اختيار خود انسان است, و هر كيفيّتي را كه آدمي براي حيات خود انتخاب ميكند, آگاهي و اختيار و قدرتش را ميتواند بطوري به كار بيندازد كه در مسير كمال كه هدف از خلقت اوست, قرار بگيرد. لذا تغيير وضع انسان از كيفيّتي به كيفيّتي ديگر, علّت و مجوّزي ندارد.
3 -«وَلَوْ أَهْلَ الْقُرَا آمَنُواوَاتَّقَوْالَفَتَحْنَا عَلَيْهِمْ بَرَكَاتٍ مِنَ الْسَّمَآءِ وَالْأَرْضِ وَلكِنْ كَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُمْ بِمَاكَانُوا يَكْسِبُونَ» الأعراف/96
[واگر اهل آباديها ايمان ميآورند و تقوي ميورزيدند البتّه مابراي آنان بركاتي از آسمان و زمين باز ميكرديم ولي آنان [انبياء و حقّ را] تكذيب نمودند و ما آنان را بجهت آنچه كه مي اندوختند گرفتار ساختيم.]
4ـ «ظَهَرَالْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَاكَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ...» الرّوم/41
[فساد در خشكي و دريا بروز كرد بجهت آنچه كه مردم با اختيار خود اندوختند.]
از اين آيه شريفه و امثال آن در قرآن مجيد بخوبي استفاده ميشود كه فساد در حيات انسان در هر نوعي كه بوده باشد, فقط به خود او مستند است نه به خدا, و نه به وسائل و نيروها و استعدادهائي كه خدا در اختيار او قرار داده است.

---

ترجمه و تفسير نهج‎البلاغه ج 16
آية الله محمدتقي جعفري